مبارزه با كرونا؛ حكومت با امكانات ناچيز و كارمندان بى باك به مصاف اين ويروس شتافته است.
گزارشگرمینه حبیب
شهر ووهان چين در اولين روزهاى سال ٢٠٢٠، شاهد قرنطين عمومى شد و ويروس كوويد ١٩ دامن بيش از ٢١٠ كشور جهان را به شمول افغانستان گرفته است. ويروسى كه پيشرفته ترين كشورها را به زانو درآورده و آمار مبتلايان به اين ويروس سير صعودى دارد نه نزولى.
ايران، پس از چين به عنوان كشور متحد بيجنگ و واقع در آسياى غربى بيشترين قربانيان و مبتلايان را در اين حوزه جغرافيايى دارا است. اين كشور، همسايه غربى افغانستان است و به دليل سكونت بيش از ٢ ميليون مهاجر افغان در اين كشور، آسيب رسان ترين كشور همسايه از ناحيه ويروس كويد ١٩ براى افغانستان است.
بسيارى از مهاجران افغان در ايران، پس از شيوع گسترده بيمارى كوويد ١٩ در اين كشور، با برخورد غيرانسانى حكومت ايران مواجه شدند و دست به ترك اين كشور زده و راهى افغانستان شدند. مسافرانى كه با خود ويروس كشنده كرونا را آوردند و اين كشور متكى به كمك هاى اقتصادى غرب را وارد يك بحران جديد كردند.
ولايت هرات كه هم مرز با ايران است، به عنوان خط نخست آسيب پذير براى اين ولايت است و براى بقيه ولايات كشور، معبر مبتلايان كوويد ١٩ است. هرات بيشترين آمار مبتلايان را دارا است. كابل هم دومين ولايت از حيث مبتلايان به اين مرض را تشكيل مى دهد و اينك قندهار هم جايگاه سوم را كسب كرد.
بيشترين افراد مبتلا به كوويد١٩ سابقه سفر به ايران را دارند. در بيش از٣٠ ولايت كشور، گزارش هايى از افراد مبتلا به اين ويروس پخش شد كه در برخى از اين ولايت ها شمارى از اين مبتلايان درگذشتند. ا
حكومت با افزايش تعداد واقعات مثبت كوويد ١٩، به گونه شتاب زده وارد عمل شد در حالى كه تنها نهاد صحى كشور، وزارت صحت عامه است كه مسووليت مبارزه عليه ويروس كوويد١٩ را به عهده دارد؛ اما حكومت دو نهاد ديگر را شكل داد كه از لحاظ ساختارى موازى با اين نهاد خوانده شد.
يك نهاد زير رهبرى معاون دوم رياست جمهورى و نهاد ديگر زير رهبرى وحيدعمر از مشاوران رييس جمهور. پول هايى كه از سوى نهاد زير رهبرى وحيد عمر به مصرف رسيد، غوغا و هياهو بر پا كرد و نهايتاً آقاى عمر از پيوستن اين نهاد به وزارت صحت خبر داد و اين درست پس از افتضاح مالى بود كه چندان دوام نياورد. پول هاى وافرى براى تبليغات ضد كرونا از سوى وى به رسانه ها پرداخته شد كه بيشتر اين پول ها را تلويزيون آريانا دريافت كرد. و اما و اگرهايى وجود دارد كه درپهلوى رابطه اين تلويزيون با وحيد عمر خورد و بردهاى مالى وجود داشته باشد. با اين وجود، تغييرات خيلى اندك فرهنگى در ميان مردم به مشاهده مى رسد. مردمى كه هنوز شرايط قرنطين را رعايت نمى كنند و باك از دست دادن جان خود و خانواده خود را هم ندارند.رسانه هايى كه از پول هاى نهاد زير رهبرى وحيد عمر مستفيد شدند، نشرات مثمرى را نداشتند،
يكى ديگر از اقدامات نهاد زير رهبرى آقاى عمر اين بود كه براى نيازمندان در غرب كابل، گندم توزيع نمود، اما از ميان مقدار كمك شده فقط ٤ و نيم كيلوى آن به هر خانواده توزيع گرديد. اين همه افتضاح مالى در حالى صورت گرفت كه افغانستان از لحاظ مالى نياز به
كمك هاى خارجى دارد و چندى قبل وزارت خارجه امريكا از توقف كمك ١ ميليارد دالرى اين كشور به افغانستان خبر داد.
رييس جمهورغنی، جهت جلوگيرى از شيوع ويروس كرونا در كشور و به ويژه در زندان ها، فرمان رهايى ١٠ هزار زندانى را داد و يك سرى محدوديت هايى را در سراسر ولايات كشور وضع كرد و ولايت هاى هرات و كابل كه به ترتيب بيشترين شمار مبتلايان را دارا استند، قيود گشت و گذار در اين دو ولايت تشديد گرديد و اما به روز ٢٥ ماه حمل در كابل قرنطين عمومى اعلام شد و بعداً براى سه هفته ديگر تمديد شد.
اما از همان أوائلِ وضع محدوديت در شهر كابل، مردم چندان به آن توجه ندارند. طارق آرين، سخنگوی وزات امور داخله در اين مورد افزود كه قیودات گشت و گذار هنوز در كشور پا برجاست؛ اما كسانى كه خلاف ورزی كنند، از سوی پولیس جریمه نقدی مى شوند.
نقطه هاى كليدى شهر، نشان دهنده رعايت نسبى توصيه ها و دستورهاى وزارت صحت عامه از سوى مردم است. اما در حاشيه هاى شهر كابل، چندان علايم و نشانه هاى رعايت اين توصيه ها و دستورها به چشم نمى خورد. نقاط مركزى شهر و حاشيه هاى شهر؛ نسبتاً به ترتيب ازدحام معكوس دارند.
اما از بسيارى ولسوالى هاى مربوط به ولايت كابل تا هنوز طبق يافته هاى ما هيچ رويداد مثبت كوويد١٩ مثبت تشخيص نشده است. در برخى از اين ولسوالى ها، توصيه ها و دستورهاى منتشر شده از سوى وزارت صحت، رعايت شده است. از اين ميان، در ولسوالی پغمان تا اكنون هیچ واقعه مثبت ويروس کرونا مثبت تشخيص نشده است.
ویس الله خان۵۳ یکتن از باشنده گان این ولسوالی از رعايت توصيه ها و دستورهاى صحى در اين ولسوالى مى گويد: “در ولسوالى پغمان، مردم شرايط قرنطین را رعايت مى كنند و تا زمانى كه كسى مشكل جدى نداشته باشد، از خانه بيرون نمى روند. اين جا هوا خيلى دل انگيز و نشاط آور است.” او مى گويد كه مردم بايد به توصيه هاى طبى و صحى توجه داشته باشند و آن ها را رعايت نمايند.
حكومت در كابل شفاخانه افغان جاپان را همچو مركز تشخيص واقعات مشكوك بيماران كرونا در نظر گرفت و خيلى از افرادى كه علايم كرونا را در وجود خود احساس مى كنند، ترس و اضطراب بیش از حد از اين بیماری همه روزه پای شان را به شفاخانه افغان جاپان می کشاند.
شفاخانه افغان جاپان در ناحيه ۵شهر کابل موقعيت دارد و به تعداد ٦صد الی ٧ صد تن به خاطر آزمایش بیماری کووید ۱۹ به اين مركز صحى مراجعه مى كنند. در اين مركز خدمات صحى بيشتر عرضه مى شود. طورى كه اگر كدام بيمار كوويد ١٩ تست وى مثبت تشخيص داده شود، به تجريد در همين شفاخانه مى رود و اگر منفى باشد، توصيه هاى طبى برايش ارائه مى شود.
محمد نظام الدین جلیل ریيس شفاخانه افغان جاپان در باره تاريخ اولين فرد مصاب به اين ويروس مى گويد: “اولين واقعه مثبت در كابل در ١٣ فبرورى مثبت تشخيص داده شد و امكان آن وجود دارد كه تا اواخر اپريل اين بيمارى مراحل شدت خود را بپيمايد.” جليل افزود: “ما فعلا در مرحله خطر این ويروس قرار داریم؛ زمانی كه یک واقعه مثبت می داشته باشيم، بعد از یک ماه وضع صحى این بیمار تشديد مى گردد. رييس اين شفاخانه علاوه كرد: “از بهر گسترش اين ويروس، ١٨٠تن كه شامل داكتر متخصص، نرس و كارمندان حمايوى؛ مى باشند، بعد از يك دور تريننگ، در اين شفاخانه استخدام مى شوند.”
داكتر جليل گفت: بيشترين افراد مبتلا به اين ويروس کرونا از دشت برچى يا غرب كابل استند كه پيشينه سفر به ايران را داشته اند.
کلاخی دختری ۲۲ساله واهل دشت برچی مبتلا به ویروس کرونا است، با آشفته گى از برخورد بد كارمندان اين شفاخانه شكايت كرده مى گويد: “زمانی كه علایم کرونا در وجودم احساس كردم، به شفاخانه افغان جاپان سر زدم و بعد از دو بار آزمايش، نتيجه ام مثبت تشخيص داده شد و در این شفاخانه بستر شدم؛ اما بى آن كه شفایاب شوم، برگه رخصتى به من دادند. با وجودى كه درد دارم؛ مگر خوش هستم که از شفاخانه فارغ شدم؛ چون آن جا هیج نوع خدمات صحی و برخورد لازمى با من صورت نگرفت. داكتران و نرس ها به اتاق من نمى آمدند. صرف كارگران برايم غذا را بالاى كلكين مى گذاشتند و مى رفتند.”
سه تن از داكتران (حنيف الله حنيف، داكتر در شفاخانه اميرى، يوسف آريوبى، داكتر در شفاخانه صحت طفل و اقبال عمرى، داكتر در شفاخانه شينوزاده) كه اخيراً به خاطر مصاب شدن به بيمارى كوويد ١٩ درگذشتند، خانواده هاى شان، كارمندان صحى و مسؤولان شفاخانه افغان جاپان را به بى توجهى و بى كفايتى متهم كرده و اين شفاخانه را فاقد امكاناتى مى دانند .
حمید که ۳۳سال عمرداردومدت دوهفته می شود که پدرش درشفاخانه افغان جاپان جان باخته است ازبی کفایتی داکتران مى گويد: “در مدت تجريد، كه پدرم در شفاخانه افغان جاپان بسترى بود، يك داکتر هم به معالجه اش نيامد. فقط دو تن از نرس ها در شفاخانه از طرف شب وارد اتاق مى شوند و بس. اما هيچ مسوول ديگر در اين شفاخانه از مريضان احوال نمى گيرد و جوياى احوال شان نمى شود.” حميد با شكايت از پرسونل صحى اين شفاخانه علاوه كرد كه در این شفاخانه، نه داکتر حضور دارد، نه امکانات و نه هم دوا. همین قدر مى گويم که هر كسى كه در شفاخانه افغان جاپان مریض خود را مى آورد، تنها جسد مريض خود را خواهد برد. زيرا كه هيچ نوع امكانات وجود ندارد.
شاه آقا كه ۲۵ سال عمر دارد و سرباز در ولايت سرپل است و به ويروس كرونا مبتلا شده است، در مورد ايام قرنطين و وضع صحى خود مى گويد: “بعضى علایم در وجود خود احساس کردم. اين مسايل را با آمر صحى مان در ميان گذاشتم. وى من را براى دو هفته در همان قطعه مان قرنطين كرد؛ مگر وقتى وضعيت صحى ام رو به وخامت گذاشت، بنده را به شفاخانه افغان جاپان منتقل كردند.” شاه آقا از نبود امكانات و عدم توجه كارمندان مسوول اين شفاخانه شاكى است. او مى گويد كه بيشتر كارمندان مسوول اين شفاخانه از بهر اين كه آلوده به ويروس كوويد ١٩ مى شوند، به مريضان مبتلا رسيده گى نمى كنند.
برخى از افرادى كه از احساس علايم ويروس كوويد ١٩ جهت تشخيص به شفاخانۀ افغان-جاپان در کابل مراجعه کردهاند، از برخورد دکتران و چگونگی معاینه و عرضه خدمات صحی شکایت دارند. آنان مسؤولان اين شفاخانه را به توجهى متهم مى سازند.
نبی گل ۴۵ساله باشنده کابل می گوید: “یک هفته پيش جهت آزمايش بیماری کووید ۱۹ به شفاخانه افغان جاپان مراجعه کردم و خواستم به گونۀ اساسی معاینه شوم؛ چون شنیده بودم که دراین شفاخانه امکانات زیادی برای تشخيص ويروس کرونا وجود دارد. با آن كه هشت روز مى شود كه متواتر مراجعه مى كنم؛ اما نوبت به من نمى رسد .
احمد فهیم از مراجعه كننده ديگرى است که برادر خود را جهت آزمايش نتيجه علايمى كه در وجود خود احساس كرده است، به اين شفاخانه آورده است. اما وى تا هنوز نام برادرش را در ليست هاى افراد مبتلا و غير مبتلا نيافته است. او مى گويد: “برادرم مدت ۱۵ روز مى شود كه در شفاخانه افغان جاپان بستری است. ٨ روز مى شود كه به شفاخانه مراجعه مى كنم كه نام برادرم را در ليست ها بيابم اما تا هنوز نتايج نصب نشده و افراد موظف شفاخانه هم مى گويند كه تمام پرسونل اين شفاخانه مصروف تست كارمندان ارگ است.
” از سوى ديگر، يك تن از كارمندان شفاخانه افغان جاپان با شكايت از مقام هاى دولتى و زورمندان مى گويد: “دراین شفاخانه فقط مردم عام مراجعه مى كند؛ اما بسيارى از مقامات نهادهاى مهم حكومتى مانند ارگ، کارمندان صحی را به نزد خودشان مى خواهند و در آن جا سمپل مى دهند. از همين لحاظ، پرسونل طبى ما مصروف سمپل گيرى افراد بلند پايه حكومتى هستند و به مراجعه كنندگان رسيدگى كرده نمى توانند.
دواخان مينه پال از معاونان سخنگوى ارگ مى گويد كه بايد همه آزمايش صحى بابت كوويد ١٩ بدهند؛ اما وى در باره اين كه در ارگ آزمايش صحى صورت گرفته باشد چيزى نگفت.
افرادى هم كه به اين شفاخانه مراجعه كرده اند، توصيه هاى خوبى هم به شهروندان دارند. از اين ميان محمدالله كه ۵۳ سال عمر دارد و باشنده حوزه پنجم شهر کابل مى گويد كه اين ویروس نه واكسين دارد و نه هم ادويه. بهترين راه جلوگيرى از مصاب نشدن به اين ويروس همين وقايه است. آنهم هم با عمل کردن به توصیههای داکتران و آگاهیهای وزارت صحت عامه.
اما بصیره ۲۷ساله، کارمند یکی از اداره هاى خصوصی كه به اين شفاخانه مراجعه كرده و اهل دشت برچى است، مى گويد: ” بسیارى از همسایه هاى ما از ایران عودت كرده اند. بسيار تشويش داشتم که مبادا آن ها آلوده با ويروس كرونا باشند و به ما هم سرايت كرده باشد.
بااین همه داکتر مراد مموزی، سرپرست شفاخانه افغان جاپان در اين باره مى گويد: “توصیه ما به مردم این است که تست ویروس کرونا حتمی نیست. در قدم اول، هرکسی که ریزش وگلودردی داشته باشد، در خانه خود را قرنطین کند و اگر اعراض و علايم نداشته باشد، به ناحق به اين مركز مراجعه نكند. اما هر زمانى كه افراد تب شديد، سرفه خشك و نفس تنگى شديد داشته باشد، بايد به اين مركز مراجعه كند.
همچنان وزير صحت عامه در همين اواخر گفت كه بهترين راه، رعايت قرنطين است. هر كسى كه احساس علايم كوويد ١٩ داشت، به مدت ١٤ روز در خانه بماند و با اين كه علايم عمده احساس شد، به شفاخانه مراجعه كنند؛ زيرا اگر از هر فرد مشكوك تست گرفته شود، هم وقت ما هدر مى رود و هم امكانات ما به ناحق از ميان مى رود.
طی روزهای اخیر، فعالیت مرکز تشخیص کرونا در ولایت بلخ، به دلیل کمبود کیت متوقف شدهاست. پیش از این، مرکز تشخیص کرونا در هرات نیز به دلیل کمبود تجهیزات برای چند روز متوقف شدهبود.
با اين همه، وحيد مايار، سخنگوى وزارت صحت عامه در مورد اتهامات وارده بر شفاخانه افغان جاپان از سوى مريضان و مراجعه كننده گان تاييد مى كند كه امكانات كمترى در اختيار اين وزارت قرار گرفته و وى كم كارى و بى توجهى داكتران را در شفاخانه افغان جاپان، ناشى از ترس آنان از بيماران كرونا مى داند. مايار مى افزايد كه جهت رسيدگى داكتران به بيماران، یک سلسه اقدامات جدی روی دست گرفته شده است .
سخنگوى وزارت صحت علاوه كرد كه جز تخصيص پانزده ميليون دالر از سوى حكومت جهت مبارزه کرونا ، تا هنوز حكومت كمك هاى كشورها و نهادهاى خارجى را دريافت نكرده است.
جمعه بابكرخيل ۴۹سال عمردارد میگوید :از شفاخانه پولىکلینک مركزى کابل به عنوان خدمتی مدت ٣ ماه مى شود كه در بخش وارد شفاخانه افغان جاپان موظف شده است. وى مى گويد: “تا حالا شش تن را ديده ام كه در اين شفاخانه از بهر ابتلا به بيمارى كوويد١٩ وفات كرده اند.” بابكرخيل افزود كه مسووليت تمامى مریضان و کسانی كه وفات مى كنند، به دوش وى است. او علاوه كرد كه داکتران و نرس ها اصلاً به آسانی داخل اتاق مریضان نمی شوند و وى در حالى مصروف در اين شفاخانه است كه طى سه ماه گذشته به خانه خود نرفته و با آن كه در خط اول اين جنگ قرار دارد، هر لحظه امكان مبتلا شدنش متصور است و معاش ٥٣٠٠ افغانى كه برايش پرداخت مى شود، كفاف زندگى اش را نمى كند.
با افزايش شمار مبتلايان به ويروس كرونا در كشور، طالبان نيز از آماده گى شان براى پيكار با اين ويروس خبر دادند.
ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان در یک تماس تیلفونی در مورد ارائه خدمات صحى و طبى به مردم در نقاط زير كنترول اين گروه گفت: “به مردم اطمینان می دهيم كه هر چه در توان ما باشد در عرصه خدمت رسانى به مردم دریغ نمی ورزيم.” مجاهد افزود كه اگر اشخاصى كه علايم بيمارى كوويد ١٩ در آن ها به مشاهده برسد و تيم طالبان آن را مشاهده نمايد، آن ها حاضر اند كه آن را نخست قرنطين نمايند، بعداً به شفاخانه انتقال دهند و هم اكنون تيم هاى شان مشغول اطلاع رسانى به مردم اند.
نگرانى جدى حكومت و نهادهاى صحى داخلى و بين المللى اين است كه اگر كوويد ١٩ در محلات زير جنگ شيوع نمايد، فاجعه انسانى رخ خواهد داد.
ولايت هاى كابل به دليل جمعيت كثيرش و هرات به دليل همسرحد بودنش با ايران، بيشترين تعداد مبتلايان را دارا استند.
وزارت صحت عامه مى گويد كه شمار كل مبتلایان به ویروس کرونا در كشور به ٩٩٦ تن مى رسد و ٣٣ تن در نتیجۀ ابتلا به کرونا جان باختهاند و ١٣١ تن دیگر بهبود یافتهاند. وزارت صحت، درصدی بهبودیافتهگان را ١٣ درصد میگوید. اما تعداد كل بهبوديافتگان ٤٣١٤ تن مى باشد.
بر بنياد گفته هاى محمد رفيق شيرزى، سخنگوى صحت عامه هرات،دریک تماس تیلفونی گفت : اين ولايت به عنوان ولايتى با بيشترين آمار مبتلايان، از ٢٢ فبرورى سال روان ميلادى تا حالا ٣١٠ واقعه مثبت، ۱۴۴۹ واقعه منفی، ۲۰۴۴ واقعه مشکوک و در حدود ۱۳واقعه بهبودیافته ثبت شده كه در حدود ۱۰۵۵ تن از مراکز کوید ۱۹ مستفيد شدند و ٦ واقعه فوتی که شامل چهار مرد و دو زن است که این تعداد قبلاً هم بیمارى نفس تنگی، شکر و كهولت سن داشتند. وی اضافه کرد بيشترين افرادى كه از اثر ابتلا به اين مرض جان مى بازند، افراد كهن سالى استند كه مقاومت وجود شان خيلى پايين است و برخى ديگر كه تكاليف شكر و شش داشته اند”.
او افزود كه وضعيت ٩٠ فيصد از افراد قرنطين شده و بستر شده، خوب است؛ اما ٥ تن از اين بيماران نيازمند اكسيجن هستند و از وضع صحى خوب برخوردار نيستند.
اعمال محدوديت گشت و گذار و بعداً اعلام قرنطين كابل، بيشتر بر شركت ها، موسسه ها و نهاد هاى خصوصى، كسبه كاران، دست فروشان، باركش ها و افرادى كه شغل در بازار و كنار جاده داشتند؛ تاثير منفى گذاشته است. چند نهاد داخلى و بين المللى هم از كاهش رشد اقتصادىِ اقتصاد كشور خبر دادند و مقام ها در وزارت ماليه هم از كاهش چشمگير صادرات كشور، خبر دادند.
اين سوْال جدى وجود دارد كه مردم هم بِنَا بر توصيه و دستورهاى وزارت صحت و وزارت داخله نتوانند از خانه بيرون شوند و وقتى به كار و بار شان رفته نتوانند، چگونه أمرار معاش و حيات نمايند. به خصوص افراد روزمزد. گزارش هايى وجود دارد كه چند تن از يك خانواده اخيراً در پايتخت از بهر نداشتن مواد غذايى، به هلاكت رسيده است.
كميته يى كه موازى با صحت عامه ايجاد گرديد، جهت رسيدگي به خانواده هاى فقير، مسووليت توزيع گندم را داشت، اما از هر بورى گندم، تنها ٤ كيلوى آن به مردم رسيد و بس.
خواجه محمد كه ۴۰ سال از عمرش مى گذرد و سبزى فروش است، مى گويد كه ٩ فرزند دارد و تنها خودش نان آور خانه اش است. او همچنان مى گويد كه دولت فقط براى آن ها ٤ و نيم كيلو گندم كمك كرده كه با اين مقدار گندم نمى توان خوراك يك هفته يى ناچيز و إبتدايى را تهيه كرد.
از سوى ديگر اين تنها كسبه كاران و كارگران نيستند كه كار و بارشان را از دست دادند. تاجران و سرمايه گذاران كشور نيز، در اين مدت زيان هاى هنگفت مالى را متقبِّل شده اند.
جان اقای نوید، سخنگوی اتاق های تجارت و صنائع مى گويد كه بسيارى از شركت هاى صنعتى، توليدى، خدماتى، چاپى و… از بهر ايام قرنطين زيانمند شده اند.
او مى افزايد كه نظر به قرنظین، یک سروی و يك تحقیق تا به اكنون صورت نگرفته که به چه تعداد از نهادها و شركت هاى خصوصی متضرر شده اند؛ مگر با آن هم اتاق های تجارت و صنایع به بيش از ده ها هزار نَفَر بى بضاعت و نيازمند كمك كرده است.
بس يافته هاى ما در اين تحقيق نشان مى دهد كه حكومت براى جلوگيرى از شيوع بيشتر ويروس كرونا دير اقدام كرد. همچنان امكاناتى كه از آن مقامات تعريف و تمجيد مى كردند، در شفاخانه افغان جاپان وجود ندارد. اين امكانات بيشتر در خدمت مقامات و اعضاى شوراى ملى قرار گرفته است. هم مردم در عرصه رعايت توصيه ها و دستورهاى وزارت صحت بى باك استند و هم حكومت با توجه به فساد موجود در آن، نتوانسته است از پس مهار اين ويروس برآيد. با آن هم، مردم در عرصه خود و حكومت در استقامت كارى خود در اين بين مقصر است.
